چکیده ای از فعالیت‌های مشاور مادرعملیاتی کردن طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران
1- مقدمه
پس از تصویب طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران در سال 1390 و انتشار آن در 12 جلد، عملیاتی کردن طرح مذکور در دستور کار معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران قرار گرفت. در این راستا سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران به عنوان کارفرمای عملیاتی کردن طرح جامع، در تعامل با اداره کل هماهنگی فنی و عمرانی مناطق و سازمانها با ابلاغ شرح خدمات سند 34-3-3 موضوع بخشنامه شماره 372231/70 مورخ 91/04/06 معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران با عنوان ]عملیاتی کردن مطالعات طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی[ و همچنین ابلاغیه شماره 434411/740/70 مورخ 91/04/19 اداره کل هماهنگی فنی و عمرانی مناطق و سازمانها، به ارجاع کار مطالعات در سطح شهرداری‌های مناطق 22گانه شهر تهران و انتخاب مشاور ذیصلاح اقدام نمودند.
همچنین به‌منظور حفظ یکپارچگی و رعایت الزامات مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب (IWRM) در سطح حوضه‌های‌آبریز دربرگیرنده مناطق 22گانه شهر تهران، انتخاب سه مشاور به‌منظور عملیاتی کردن طرح جامع در سطح فرامنطقه‌ای (حوضه‌های‌آبریز شرق، غرب و مرکز) در دستور کار قرار گرفته است تا ضمن تدوین راهبردهای مربوط به مدیریت رواناب در سطح هریک از حوضه‌های‌آبریز سه‌گانه فوق در تعامل با مشاورین منطقه‌ای، به ارائه طرح‌های بهسازی در شبکه اصلی بپردازد.
با توجه به گستردگی و پیچیدگی امر هدایت و راهبری مطالعات در سطح 22 منطقه شهر تهران، ضرورت ایجاد وحدت‌رویه در انجام مطالعات با هدف تلفیق نتایج حاصله (با برگزاری جلسات متعدد و تدوین دستورالعمل‌ها و رویه‌های همسان انجام مطالعات) در کنار ارزیابی مطالعات در دو سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران اقدام به برگزاری مناقصه و فرآیند انتخاب مشاور مادر عملیاتی کردن طرح جامع نمود. بر این اساس گروه مشارکت مهندسین مشاور آشناب – موسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش پویا در آذر ماه 1391 به عنوان مشاور مادر و بازوی مدیریت طرح سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، انتخاب و از آن زمان مطابق با شرح خدمات مورد توافق شروع به کار نموده است.
ماموریت‌های اصلی مشاور مادر عبارتند از:
- هماهنگ‌سازی و ایجاد وحدت رویه در زمینه انجام مطالعات مناطق و تلفیق نتایج آن‌ها
- تهیه برنامه عملیاتی تلفیقی در سطح کلان
- ظرفیت‌سازی از طریق آموزش و تدوین ضوابط و استانداردها
- راهبری کارگروه تخصصی مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران
- ترویج بهره‌گیری از نگرش‌های نوین در زمینه مدیریت آب‌های سطحی
- ایجاد بانک اطلاعاتی واحد
لازم به ذکر است که سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران با هدف انجام سیاست‌گذاری‌های کلان، اصلاحات احتمالی در طرح جامع، تدوین و یا اصلاح شرح خدمات مرتبط با مطالعات عملیاتی کردن طرح جامع به تشکیل یک کمیته راهبردی متشکل از اساتید دانشگاه و کارشناسان خبره دارای تجربه در تدوین طرح جامع اخیر و طرح جامع قبلی و… اقدام نموده است که به‌صورت منظم اقدام به برگزاری جلسات در راستای تسهیل فرآیند انجام مطالعات می‌نماید.
در شکل 1 ساختار سازمانی عملیاتی کردن طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران به تصویر کشیده شده است.
در راستای تحقق اهداف مورد نظر مشاور مادر، این گروه مشارکت فعالیت‌های خود را در سه بخش کلی زیر گسترده نموده است:
1) هماهنگی و تلفیق مطالعات منطقه‌ای
2) هماهنگی و تلفیق مطالعات فرامنطقه‌ای
3) خدمات تکمیلی
به‌طور خلاصه در بخش هماهنگی و تلفیق مطالعات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اقدامات زیر صورت می‌گیرد:
1) ارجاع کار به مشاوران
2) همسان‌سازی و هماهنگی مطالعات از طریق
– تهیه کاربرگ‌ها و فرم‌های همسان
– تدوین دستورالعمل‌ها
– برگزاری جلسات هماهنگی
– برگزاری کارگاه‌های آموزشی
3) ارزیابی گزارش‌های مشاوران
4) تلفیق مطالعات
فعالیت‌های مشاور مادر در بخش خدمات تکمیلی نیز در دو قسمت زیر صورت می‌پذیرد:
1) ایجاد سامانه GIS جهت تلفیق دادهها
2) بررسی و ارزیابی مطالعات موردی
2- فعالیت‌های صورت‌گرفته توسط مشاور مادر تا کنون
در این بخش فعالیت‌های مشاور مادر در بخش‌های هماهنگی و تلفیق مطالعات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و خدمات تکمیلی، از زمان ابلاغ قرارداد مشاور مادر در تاریخ 91/09/01 تا کنون به اجمال آورده شده است.
2-1- هماهنگی و تلفیق مطالعات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای
2-1-1- ارجاع کار به مشاوران
- ارجاع کار به مشاوران منطقه‌ای
– برگزاری 10جلسه هماهنگی در خصوص تسریع در ابلاغ قرارداد با کارفرمای مناطق
– تهیه گزارش ماهانه از آخرین وضعیت ارجاع کار مشاوران و گزارش اقدامات مشاور مادر در خصوص ارجاع کار مناطق و ارائه به کارفرما
– تدوین شرح خدمات ویژه مناطق3، 4، 11، 12، 18 و 22
– انجام مکاتبات منظم جهت پیگیری وضعیت ارجاع کار مشاوران مناطق
در حال حاضر وضعیت قراردادی مشاوران منطقه‌ای مطابق شکل 2 می‌باشد.
- ارجاع کار به مشاوران فرامنطقه‌ای
– برگزاری جلسه هماهنگی با تیم تخصصی کمیته راهبردی با موضوع بررسی شرح خدمات مطالعات فرامنطقه‌ای
– تدوین شرح عمومی خدمات مطالعات فرامنطقه‌ای عملیاتی کردن طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی در سه حوضه‌آبریز پهنه شرق، مرکز و غرب تهران
– تهیه اسناد مناقصه (شامل شرح خدمات اصلاح‌شده، برآورد حق‌الزحمه نفرماه پیشنهادی و… جهت قرارداد مطالعات فرامنطقه‌ای در سه حوضه‌آبریز پهنه شرق، مرکز و غرب تهران
2-1-2- هماهنگی و همسان‌سازی مطالعات
- در بخش هماهنگی و همسان‌سازی مطالعات اقدامات زیر صورت گرفته است:
- تهیه کاربرگ باردید میدانی معابر و کانال‌ها
- تهیه کاربرگ بازدید و بررسی میدانی نقاط آبگرفتکی
- تهیه فرمت گزارش پیشرفت کار پروژه مشاوران منطقه‌ای
- تدوین دستورالعمل بازدیدهای میدانی
- دستورالعمل مدلسازی هیدرولوژیکی و هیدرولیکی
- دستورالعمل ذخیره‌سازی اطلاعات
- دستورالعمل نحوه ارائه نقشه‌ها
- برگزاری 4 جلسه هم‌اندیشی با مشاوران کلیه مناطق با هدف تسریع روند انجام مطالعات و آگاهی از موانع و مشکلات مشاوران
- برگزاری کارگاه آموزشی آشنایی با سامانه RTK برای مشاوران کلیه مناطق
در جدول 1 جلسات هماهنگی جهت تحقق رویکرد مشارکتی مطالعات معرفی شده است.
2-1-3- ارزیابی گزارش‌های مشاوران
در شکل 3 وضعیت ارزیابی گزارش میانکار مفهومی/مفهومی مشاوران منطقه‌ای نشان داده شده است.
2-2- خدمات تکمیلی
2-2-1- توسعه بانک اطلاعات آب‌های سطحی مناطق بر پایه سیستم اطلاعات جغرافیایی
- تهیه گزارش روش‌های انجام کار و بستر نرم‌افزاری مورد نیاز جهت توسعه بانک اطلاعاتی مطالعات آب‌های سطحی
- برگزاری جلسات کارشناسی برای تعیین عمق و گستره سامانه اطلاعات مکانی آب‌های سطحی شهر تهران و تهیه پیش‌نویس شرح خدمات طراحی و پیاده‌سازی سامانه
- تهیه گزارش از رویکرد طرح جامع برای توسعه بانک اطلاعاتی، تهیه نسخهdemo از بانک پیشنهادی و ارائه در کمیته راهبردی
- تهیه و ارسال شرح خدمات تفصیلی، برنامه زمان‌بندی و برآورد حق‌الزحمه انجام مطالعات پیش طراحی بانک اطلاعاتی
2-2-2- انجام فعالیت‌های موردی
- همکاری جهت ارجاع کار مطالعات ساماندهی رودخانه کن در محدوده پل‌های فتح و تدوین شرح خدمات مربوطه
- تهیه شرح خدمات مطالعات سیل برگردان غرب بر اساس طرح جامع مدیریت آب‌های سطحی شهر تهران
- گردآوری مطالب و ارائه گزارش رویکرد پیاده‌سازی شبکه پایش باران‌سنجی و آب‌سنجی در کمیته راهبردی
- تهیه و ارسال شرح خدمات تفصیلی توسعه شبکه پایش آب‌های سطحی به همراه برنامه زمان‌بندی و حق‌الزحمه برآوردشده
- حضور در محل حادثه سیل کن (پل فتح)، بررسی میدانی، مستندسازی و تهیه گزارش فنی برآورد سیلاب و عمل تخریب پل‌ها و ارائه پیشنهاد
- فراهم‌سازی مقدمات و برگزاری 15 جلسه کمیته راهبردی
- انجام مطالعات و ارزیابی گزارش‌های موردی (گزارش وضعیت کانال بزرگراه جوانه، مطالعات کانال سیل برگردان غرب حدفاصل شیخ فضل‌الله تا فلکه دوم صادقیه، طرح شن‌چاله‌های منطقه 18 و …)
