تدوین طرح مشارکتی برنامه‌ریزی مدیریت پایدار و یکپارچه کاربری اراضی با تأکید بر توسعه معیشتهای پایدار
کارفرما: سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، معاونت محیط‌زیست دریایی و تالاب‌ها با همکاری اتحادیه اروپا و برنامه توسعه ملل متحد
مشاور: گروه مشارکت راهبرد دانش پویا، سامان آبراه، آب و محیط‌زیست پایدار شریف و راهبرد دانش کوشا
سال: 1401
هدف:
- دستیابی به تعادل در استفاده و بهره‌برداری از زمین و منابع طبیعی با رعایت اصول پایداری و تاب‌آوری محیط‌زیست منطقه
- طراحی الگوی پیشران توسعه معیشت پایدار به‌منظور سازگاری با بحران تالاب هامون و منطقه مطالعاتی
- تحقق توسعه اقتصادی بوم‌محور و ارتقاء بهرهوری منطقه
- توانمندسازی جامعه محلی و ارتقاء ظرفیتهای نهادی جهت توسعه و تقویت معیشتهای پایدار
- دستیابی به عدالت فضایی (ایجاد و گسترش عادلانه امکانات و خدمات زیرساختی – رفاهی و…)
توضیحات بیشتر:
پروژه سیستان یک پروژه بین‌المللی مشترک میان سازمان حفاظت محیط‌زیست و دفتر برنامه توسعه ملل متحد در ایران است که با حمایتِ مالی اتحادیه اروپا و با چشم‌اندازی پنج‌ساله (2025-2020) آغاز شده است. این پروژه در تلاش است تا مدیریت یکپارچه منابع طبیعی را به‌منظور احیای زیست‌بوم‌های تالاب هامون و پشتیبانی از معیشت¬های جایگزینِ سازگار با اقلیم در جوامع محلی اجرا نماید. پروژه سیستان بر آن است که از فرایند احیای اکوسیستم، کشاورزی و معیشت¬های پایدار در منطقه سیستان پشتیبانی کند. همچنین با همکاری¬¬های فرامرزی، از پتانسیلِ استفاده از آب به‌عنوانِ ابزاری برای صلح و ثبات و کاهش تبعاتِ تغییر اقلیم استفاده نماید. این پروژه سعی دارد تا موانع مدیریتِ یکپارچه منابع طبیعی، تقویت دانشِ نهادی و ظرفیت¬سازی را با نمایش نمونه¬های موفق مدیریت آب و خاک و معیشت پایدار برای خانوارهای ساکن در منطقه، برطرف نماید. این پروژه برنامه‌های خود را در چهارچوب رویکرد پایداری و مشارکت ¬محور برنامه¬ریزی کرده ¬است و در تعامل با طیف وسیعی از گروداران (ذینفعان و ذیمدخلان) و دست‌اندرکاران دولتی و غیردولتی به‌صورت مشارکتی عملیاتی خواهد شد.
در جنوب شرقی ایران و در منطقه سیستان، عدم ثبات سیاسی بلندمدت در کشور افغانستان و ابهامات موجود در معاهده میان دو کشور ایران و افغانستان در کنار خشکسالی‌های پیاپی، موجب کاهش قابل توجه منابع آب در دسترس و خشک شدن تالاب هامون در دو دهه گذشته شده است. از سوی دیگر، بادهای 120 روزه سیستان و اثرات آن بر منابع خاک، کمبود خاک حاصلخیز، وجود قانون ارث و قطعه‌قطعه شدن اراضی به دلیل نقل و انتقالات ناشی از ارث، موجب تغییر کاربری اراضی و کاهش تاب‌آوری اراضی قابل بهره‌برداری و باکیفیت شده است. ناپایداری منابع آب و خاک در دشت سیستان و پیرامون تالاب هامون، معیشت ساکنان پیرامون این تالاب و دشت سیستان را که در پیوند دیرینه با بهره‌برداری از منابع طبیعی تولید (آب و زمین) هستند، با تهدید جدی مواجه کرده است.
با توجه به چالش‌های مذکور، مطالعات «طرح مشارکتی برنامه‌ریزی مدیریت پایدار و یکپارچه کاربری اراضی (ILUMP) با تأکید بر توسعه معیشتهای پایدار در شمال منطقه سیستان» طی قرارداد شماره 173/هـ/500 مورخ 11/07/1400 به کنسرسیوم موسسه پژوهشی – مهندسی راهبرد دانش پویا، شرکت مهندسین مشاور سامان آبراه، مهندسین مشاور راهبرد دانش کوشا و مهندسین مشاور آب و محیط‌زیست پایدار شریف واگذار گردید. این طرح از طریق تحلیل وضعیت موجود کاربری اراضی، تدقیق یافته‌ها با توجه به اسناد موجود، تحلیل وضع موجود و ترسیم وضع مطلوب و تدوین برنامه اقدام و پایش پروژه با رویکرد مشارکتی، به شناسایی فرصت‌های محلی برای تقویت و توسعه معیشتهای خُرد پایدار در حوزه هدف می‌پردازد.
