مدیریت تخصیص
برنامهریزی و مدیریت سیلاب
ماهیت پویای فرآیندهای محیطی و واکنش‌های اجتماعی، طی دو دهه اخیر چالش‌های بسیاری را برای متخصصان صنعت آب دنیا ایجاد کرده است. طرح‌های عظیم و پرهزینه توسعه منابع آب بعضاً نه‌تنها در تحقق اهداف خود با دشواری‌های قابل‌توجهی مواجه شده، بلکه گاه به مسایل و تنازعات اجتماعی بغرنجی منجر شده است که نمونه‌های آن در طرح‌های توسعه منابع آب کشور ما نیز به چشم می‌خورد.
ناکارآمدی رویکردهای صرفاً توسعه‌محور که مبتنی بر مهار هرچه بیشتر منابع آب و بهره‌برداری از آنها در جهت اهداف توسعه بود، به ظهور انگاره‌ای جدید در حل مسایل آب انجامید که امیدهای زیادی را برای رهایی از چالش‌های پیش روی بخش آب زنده کرده است. انگاره‌ای که دیدگاه آن تمرکز بر “برنامهریزی منابع آب” با توجه به جنبه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی مرتبط با طرح‌های توسعه منابع آب در کنار جنبه‌های فنی و اقتصادی آن می‌باشد، امری که به شکلی اجتناب‌ناپذیر، مدیریت منابع آب در کشورمان را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است و امروزه کمتر متخصصی در بخش آب، بر این باور تشکیک و ایراد وارد می‌سازد.
موسسه راهبرد دانش پویا با اعتقاد بر اهمیت و نقش مقوله برنامهریزی در مدیریت منابع آب، بخشی از فعالیت‌های خود را بر امر این متمرکز نموده است. در همین راستا خدمات مطالعاتی و پژوهشی “بخش برنامهریزی و مهندسی منابع آب” در محورهای اصلی تقسیم‌بندی شده‌اند:
برنامهریزی منابع آب
مطالعات برنامهریزی منابع آب از نظر مقیاس زمانی می‌تواند برنامهریزی منابع آب در وضع موجود، شرایط توسعه و شرایط حدی (سیل و خشکسالی) را در بر بگیرد. همچنین از نظر مقیاس مکانی می‌تواند از برنامهریزی منابع آب در محدوده یک شهر کوچک تا مدیریت و برنامهریزی منابع و مصارف آب در حد حوضه‌های آبریز درجه یک کشور گسترش یابد. رویکردها و روش‌شناسی انجام این پروژه‌ها به شکل قابل توجهی متنوع و نوظهور هستند. در این میان تلاش برای پیاده‌سازی اهداف مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب (IWRM) با استفاده از رویکردهای مشارکتی و همگرایی نهادی، یکی از مهمترین ابزارهای مورد استفاده در اجرای پروژه‌های مربوط به برنامهریزی منابع آب می‌باشد.
برنامهریزی و مهندسی ارزش
متدولوژی ارزش یک رویکرد مدیریتی و دارای یک برنامه کاری نظام‌مند است. این برنامه کاری شامل سه مجموعه فعالیت پیش‌مطالعه، مطالعه ارزش و پس از مطالعه است و از گام‌های مشخصی برای تحلیل موثر یک محصول یا پروژه و دستیابی به کارکردهای مورد نظر ضمن افزایش شاخص ارزش آن برخوردار است. ویژگی‌های منحصر به‌فرد این روش در هم‌افزایی دانش فنی و نگاه کارکردگرایانه آن به حل مسئله موجب شده است که روش‌شناسی مهندسی ارزش به صورت یک الزام قانونی مورد توجه برنامه‌های توسعه چهارم و پنجم باشد. تجربه به‌کارگیری برنامهریزی و مهندسی ارزش توسط این موسسه برای حل مسائل و چالش‌های اصلی برخی از طرح‌های توسعه منابع آب کشور (سدهای مخزنی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، خطوط انتقال و توزیع شبکه‌های آبرسانی و..) منجر به کسب نتایج ارزشمندی از جنبه صرفه‌جویی اقتصادی و حل چالش‌های اجتماعی مترتب بر این طرح‌ها گردیده است.
مدیریت شرایط حدی (سیل و خشکسالی)
کشور ما علاوه بر دارا بودن اقلیمی خشک، مستعد بروز خشکسالی نیز می‌باشد. ویژگی‌های خشکسالی ایران نشان می‌دهد که بطور کلی هیچ منطقه‌ای از کشور، از این پدیده مخرب در امان نبوده و به نسبت موقعیت جغرافیایی و طبیعی خود، از آن متأثر شده است. بخش‌های جنوبی، شرقی و مرکزی کشور به علت نوسانات بیشتر در مقادیر بارندگی، آسیب‌پذیری بیشتری نسبت به این واقعه از خود نشان داده‌اند. در دهه اخیر میزان خسارت خشکسالی به علت کاهش سرانه آب قابل دسترس ناشی از افزایش جمعیت، تغییر اقلیم و بهره‌برداری بیش از حد منابع آب و کاهش کیفی منابع آب موجود (شوری و آلودگی) به میزان قابل‌توجهی افزایش است. از سوی دیگر با توجه به ویژگی‌های اقلیمی ایران، در برخی مناطق ممکن است 60 درصد بارندگی سالیانه در یک شبانه روز رخ دهد. همین عامل باعث شده است که بروز سیل یکی از نگرانیهای عمده – تقریباً در تمام فصول سال باشد. سیل در ایران به دلیل ویژگی‌های زمینشناسی و تخریبهای زیست‌محیطی، بسیار محتمل بوده و همچنین مستعد حمل گل‌ولای و رسوبات فراوان است. به همین دلیل نیز اغلب سیلابها در ایران، خسارات زیادی وارد میکنند.
ویژگی‌های یاد شده از اقلیم ایران و خسارات قابل‌توجه وارده ناشی از وقوع بلایای سیل و خشکسالی، لزوم برخورداری از به‌روزترین ابزارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مقابله و توانمندسازی در مقابل این بلایا را بیش از پیش ضروری می‌سازد. به‌منظور تحقق این هدف، مطالعات و پژوهش‌های متعددی در زمینه مدیریت و برنامهریزی ریسک و بحران سیل و خشکسالی در “بخش برنامهریزی و مهندسی منابع آب” و با همکاری دیگر بخش‌ها انجام شده و یا در حال انجام است.
دوره‌های آموزشی مرتبط با بخش
دوره آموزشی آشنایی با مفاهیم و کارکردهای مدیریت به‌هم‌پیوسته منابع آب
دوره آموزشی مدل‌سازی منابع آب با تمرکز بر کاربرد نرم‌افزار WEAP
دوره آموزشی آشنایی با مفاهیم و رویکردهای پویایی سیستم و آشنایی با نرم‌افزار VENSIM
دوره آموزشی مدیریت بحران با تمرکز بر سیل و خشکسالی