تحلیل سازمانی نحوه سازگاری با تغییر اقلیم در بخش آب
کارفرما: موسسه تحقیقات آب
مشاور: مؤسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش پویا
تاریخ انجام: 1397
هدف:
- بررسی کلان مدیریت تغییر اقلیم در وزارتخانه‌ها/سازمان‌های دیگر کشورها و دسته‌بندی رویکردهای بکاررفته
- بررسی زیرساخت‌های خاص تعریف شده در سازمان‌های فوق برای سازگاری و مدیریت تغییر اقلیم
- بررسی اجمالی از ساختار سازمان مدیریت آب کشور
- بررسی تجربیاتی از تعاملات سازمانی گذشته در 3 مورد از طرح‌های کلان
- بررسی نقاط قوت و ضعف ارتباطات درون و برون سازمانی موجود وزارت نیرو و شناسایی ظرفیت‌های سازمانی مؤثر در سازگاری با تغییر اقلیم و کاهش آسیب‌پذیری
- شناسایی زیرساخت‌ها و منابع لازم در جهت ارتقای ظرفیت‌های سازمان‌ها برای سازگاری با تغییر اقلیم
- پیشنهاد برای اصلاح و تکمیل ساختار تشکیلاتی بخش آب وزارت نیرو براساس بررسی‌های فوق و نتایج طرح در مقیاس ملی
- ارائه و پیشنهاد بسترهای لازم در دیگر وزارتخانه‌ها برای انجام ماموریت‌های وزارت نیرو در سازگاری با تغییر اقلیم
- تدوین شرح وظایف متناسب با تغییرات اعمال شده در ساختار تشکیلاتی پیشنهادی
نتایج:
- کارکرد سازمانی مورد انتظار در سازگاری با تغییراقلیم
- سازمان‌های مورد نیاز در پیاده‌سازی کارکردهای مورد انتظار در سازگاری با تغییر اقلیم به تفکیک:
- کارکرد و مأموریت اصلی موردانتظار
- بخش متولی در وزارت نیرو و همکاران در حوزه مأموریت وزارت نیرو
- نهاد و سازمان همکار در خارج از وزارت نیرو
توضیحات بیشتر:
- مطالعه تحلیل سازمانی نحوه سازگاری با تغییر اقلیم در بخش آب، به تحلیل وضعیت موجود بر اساس ساختار فعلی و وضع مطلوب بر اساس تجارب جهانی و ارائه اقدامات پیشنهادی در راستای تغییرات سازمانی موردنیاز در جهت سازگاری با تغییراقلیم پرداخته است.
- بررسی تجارب جهانی نشان می‌دهد که در کشورهای توسعه‌یافته، سازگاری با تغییراقلیم طی فرایندی در حال انجام است و در آن نهادسازی، مشارکت و هماهنگی‌های بین و درون سازمانی در حال تحقق هستند. اما این فرایند در کشورهای در حال توسعه با چالش‌های بیشتری مواجه است. جهت اصلاحات ساختاری در حوزه مدیریت تغییراقلیم مواردی نیاز به نهادینه شدن دارند که مهمترین آنها عبارتند از: 1) توسعه سازمان‌های یادگیرنده، 2) اصلاح ساختارهای سازمانی با نگاه فرایندمحور تا بخش‌محور، 3) جاری‌سازی دو مبحث کلیدی «کاهش گازهای گلخانه‌ای» و «سازگاری با تغییراقلیم» در برنامه‌های دولت و متعاقباً سازمان‌ها و 4) نگاه دولت به پیوند مؤلفه‌های: انرژی، محیط زیست و غذا. برخی از این محورها بر این تأکید دارد که حکمرانی تغییراقلیم بخشی از کلیت حکمرانی کشور است و نمی‌توان آن را بطور منتزع مورد توجه قرار داد. در همین راستا نیز الزام به توسعه اقتصادی-اجتماعی کشور به عنوان پیشران برای کلیت بحث سازگاری با تغییراقلیم نیازمند جاری‌سازی در سیاست‌های کلان نظام است.
- براساس بررسی‌های صورت‌گرفته، بخشی از فعالیت‌های مربوط به این مطالعه به «مبحث حکمرانی آب» معطوف شد. بدین معنا که ارتقاء این حکمرانی بخشی اجتناب‌ناپذیر و الویت‌دار در فرایند سازگاری با تغییر اقلیم و سازمان آن است. البته این رویکرد برای دولت‌ها چالش‌هایی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: 1) الگوی مصرف ناهمگون با شرایط جدید، 2) مشکل توسعه اقتصاد آسیب‌ناپذیر از اقلیم ، 3) بارگذاری بیش از حد (بخصوص بخش کشاورزی) بر منابع آبی در حال زوال، 3) عدم قطعیت‌های ذاتی در اثرات تغییراقلیم و سازگاری با آن که در مدیریت سنتی کمتر مدنظر بوده است، 4) توزیع ناهمگون اثرات تغییراقلیم بر جوامع و نحوه ایجاد عدالت اجتماعی، 5) مشکل ایجاد ثبات در سیاست‌گذاری‌ها و آرامش سیاسی کشورها برای بسترسازی در سازگاری با تغییراقلیم و 6) پیامدهای «جهانی شدن» که کشورهایی که آمادگی برای آن ندارند را به چالش می‌کشد.
- براساس جمع‌بندی اقدامات مورد انتظارِ سایر بخش‌ها از کارکرد سازمانی مورد انتظار در سازگاری با تغییراقلیم و نشست یکروزه‌ای که در این خصوص برگزار شد، پس از بررسی و تحلیل، اطلاعات دریافتی آنها در 9 بخش دسته‌بندی شدند که عبارتند از: 1) سیاست‌گذاری و جاری‌سازی، 2) حکمرانی و تعاملات درون و بین بخشی، 3) پیاده‌سازی، نظارت و پایش، 4) توانمندسازی و ظرفیت‌سازی سازمانی و بین‌سازمانی، 5) مدیریت تخصیص آب در مقیاس حوضه و مزرعه، 6) ظرفیت‌سازی اجتماعی و جلب مشارکت عمومی، 7) تقویت ظرفیت داده‌برداری/تولید اطلاعات در حوزه منابع و مصارف، 8) توسعه و تقویت حوزه اقتصاد آب و 9) تحقیق و توسعه. در این راستا، بخش‌ها و حوزه‌هایی که بیشترین نقش را در عملیاتی کردن این کارکردها در وزارت نیرو می‌توانند دارا باشند، بررسی و معرفی شدند.
- بر اساس نتایج مطالعه، در حوزه فرابخشی و ملی، «شورای عالی آب» و «کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی» ظرفیت‌های مناسبی دارند که می‌توانند در حصول به سازگاری و حکمرانی آب بهتر بخش آب موثر باشند. این موارد عبارتند از: 1) هماهنگ‌سازی راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های (بلندمدت) ملی سازگاری با تغییر اقلیم، 2) نظارت بر روند اجرای برنامه‌های مصوب سازگاری با تغییر اقلیم، 3) ایجاد هماهنگی و همکاری بین نهادهای مسئول در راستای عملیاتی نمودن برنامه‌های سازگاری با تغییر اقلیم، 4) تنظیم برنامه‌های توسعه کشور با قید امکان بازتولید توان اکولوژیکی سرزمین و ممانعت از بارگذاری بیش از توان آن، 5) بررسی و ارائه پیشنهادات لازم در راستای اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با سازگاری با تغییر اقلیم و تعامل با دیگر قوا و نهادهای ملی در خصوص تبعات امنیتی این پدیده بر کشور.
