تعیین شاخص نسبت بحرانی برای حوضه‌های‌آبریز اصلی ایران
کارفرما: مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران
مشاور: مؤسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش پویا
تاریخ انجام: 1394
هدف:
-
هدف از انجام این پژوهش سنجش وضعیت برداشت از منابع آبی تجدیدپذیر ایران بر اساس شاخص نسبت بحرانی سازمان ملل و بررسی امکان مدیریت مناسب برای کنترل اضافه برداشت از منابع آبی به منظور دستیابی به توسعه پایدار می‌باشد. به عبارت دیگر بهره‌برداری از پتانسیلهای طبیعی همچون منابع آبی تنها در صورت رعایت آستانه‌های تعیین شده در شاخصهای بین‌المللی مانند شاخص نسبت بحرانی منجر به توسعه پایدار می‌شود، در غیر این صورت کنترل عکس‌العمل طبیعت در برابر استفاده نادرست از منابع هزینه سنگینی برای کشور به همراه خواهد داشت. بنابراین اولین گام که تعیین دقیق وضعیت منابع آبی نسبت به آستانه‌های شاخص نسبت بحرانی است، بسیار حائز اهمیت است.
هدف ثانویه این پروژه تعیین وضعیت منابع آب ایران در مقایسه با سایر کشورها می‌باشد. همچنین به دلیل اهمیت شاخص نسبت بحرانی سازمان ملل در تعیین صحیح وضعیت منابع آب کشور، ترویج استفاده از آن در سایر مطالعات و پروژه‌های کشور مورد توجه خواهد بود.
نتایج:
- در حال حاضر آمار و محاسبات منتشر شده از حوضه‌های آبریز کشور بیانگر بیلان منفی در اکثر مناطق می‌باشد. انتظار می‌رود با محاسبه شاخص نسبت بحرانی در حوضه‌های آبریز اصلی ایران، بتوان معیار صحیحی برای سنجش وضعیت حوضه‌های آبی نسبت به استانداردهای بین‌المللی بدست آورد. همچنین با تهیه نقشه وضعیت منابع آبی ایران منتج از محاسبات شاخص نسبت بحرانی، امکان مقایسه وضعیت حوضه‌ها با یکدیگر و بعلاوه با سایر کشورهای دنیا فراهم می‌شود. بدین ترتیب ارائه راهکارهای جامع به کمک نتایج پژوهش در طرح‌های جامع آب کشور تسهیل می‌گردد.
توضیحات بیشتر:
در این پروژه هدف تعیین شاخص نسبت بحرانی ارائه شده توسط کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل (UN) برای حوضه‌های‌آبریز اصلی ایران می‌باشد. شاخص کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل کمبود آب را بر حسب مجموع میزان برداشت سالانه و به صورت درصدی از کل منابع آب سالانه معرفی کرده است. بر اساس این شاخص هرگاه مجموع مصرف آب هر کشور بیشتر از 40 درصد کل منابع آب سالانه تجدیدپذیر باشد، آن کشور با بحران آب شدید روبرو است، بین 20 تا 40 درصد بحران آب در حد متوسط تا شدید، بین 10 تا 20 درصد بحران آب در حد متعادل و برای مقادیر کمتر از 10 درصد بحران آب کم خواهد بود.
گرچه بسیاری از شاخص‌ها چندان جامع و کامل نیستند و وضعیت موجود را بر مبنای اطلاعات موجود (که در بعضی مواقع چندان اعتمادی هم به آنها وجود ندارد) تنها به صورت یک رقم بیان می‌کنند، اما در واقع چنین شاخص‌هایی، بیانی ساده و قابل درک از موضوعات و مسائل بسیار پیچیده و در اکثر موارد غیرقابل ملموس ارائه میدهند و از آنجا که هدف از بررسی کمی وکیفی منابع آب، مدیریت صحیح منابع آب خواهد بود، نتایج حاصل از چنین مطالعاتی می‌تواند در امر سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌سازی‌های مرتبط با مدیریت و توسعه منابع آبی در نقاط مختلف کشور تاثیر به سزایی در پی داشته باشد.
