انجام مطالعات بهینه‌سازی اجزای طرح سد و شبکه باغان در جهت افزایش ارزش طرح

انجام مطالعات بهینه‌سازی اجزای طرح سد و شبکه باغان در جهت افزایش ارزش طرح

---

کارفرما: شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر

مشاور: مؤسسه پژوهشی مهندسی راهبرد دانش پویا

تاریخ انجام: 1390-1389

نتایج:

• رفع کامل چالش‌های موجود در طرح مبنا (این چالش‌ها شامل استغراق روستای سرچشمه و 1.5 کیلومتر از خط لوله گاز سراسری در دریاچه سد باغان بوده است). این نتیجه با جابجایی ساختگاه سد حاصل شده و 430 میلیارد ریال صرفه‌جویی در هزینه‌های اجرای طرح به همراه داشته است

اطلاعات بیشتر:

متدولوژی ارزش یک رویکرد مدیریتی و دارای یک برنامه کاری نظام‌مند است. این برنامه ‌کاری شامل سه مجموعه فعالیت‌ پیش‌مطالعه، مطالعه ارزش و پس از مطالعه است و از گام‌های مشخصی برای تحلیل مؤثر یک محصول یا پروژه و دستیابی به کارکردهای مورد نظر ضمن افزایش شاخص ارزش آن برخوردار است. ویژگی‌های منحصر به‌فرد این روش در هم‌افزایی دانش فنی و نگاه کارکردگرایانه آن به حل مسئله موجب شده است که روش‌شناسی ارزش برای حل مسائل و چالش‌های اصلی سد مخزنی باغان در استان بوشهر، از سوی شرکت آب‌منطقه‌ای بوشهر انتخاب گردد.

سد مخزنی باغان در استان بوشهر با حجم ذخیره 42 و متوسط آورد سالانه 25.6 میلیون متر مکعب (در طرح مبنا)، با هدف بهره‌برداری حداکثر و بهینه از منابع آب رودخانه باغان در دست مطالعه می‌باشد. منابع یادشده جهت تأمین نیاز مصارف شرب و صنعت و نیز تأمین آب مطمئن برای حق‌آبه‌بران پایین‌دست سد، ذخیره و تنظیم خواهد شد.

از مهمترین چالش‌های طرح مبنا می‌توان به استغراق بخشی (حدود 1.5 کیلومتر) از خط دوم لوله گاز سراسری در دریاچه سد و ضرورت جابجایی روستای سرچشمه اشاره کرد. خط انتقال یادشده وظیفه انتقال گاز از منابع نار و کنگان به مراکز صنعتی، شهری و نیروگاه حرارتی شهید رجایی قزوین را بر عهده دارد. مسئله استغراق خط لوله گاز از جهات گوناگون پروژه سد باغان را با چالش مواجه خواهد نمود و می‌توان آن را مهم‌ترین و اساسی‌ترین مانع پیشبرد مطالعات سد و در نتیجه اجرا و بهره‌برداری از آن دانست. هزینه برآوردشده عملیات اجرایی جابجایی خط لوله 210 میلیارد ریال و تقریباً معادل کل هزینه‌های اجرای سد باغان اعلام شده است. از سوی دیگر قرارگیری روستای سرچشمه در دریاچه سد باغان و لزوم جابجایی آن ضمن تحمیل هزینه 112 میلیارد ریالی به پروژه، چالش‌های متعددی چون مسائل قانونی (تملک اراضی) و اجتماعی، ضرورت ایجاد زیرساخت‌هایی چون راه، آب، خطوط برق و تلفن، بهداشت و موارد مشابه دیگر را پیش روی پروژه قرار داده است.

مطالعات مهندسی ارزش سد باغان با هدف اعمال نگاهی کارکردگرایانه به مجموعه فعالیت‌ها و طراحی‌های انجام‌گرفته در پروژه اصلی، در تاریخ 25 /3/89. به این موسسه ابلاغ و فرآیند انجام این مطالعات طبق استاندارد تعریف شده روش‌شناسی ارزش پیاده‌سازی شد. بر این اساس کارگاه پیش‌مطالعه و بازدید مربوطه آن طی روزهای 19 و 20 مردادماه 1389 و کارگاه اصلی مطالعات طی روزهای 3 تا 6 مهرماه 1389 در محل آب‌منطقه‌ای استان بوشهر برگزار گردید. در مدت زمان برگزاری کارگاه اصلی، یک تیم 18 نفره از کارشناسان شرکت آب‌منطقه‌ای بوشهر، موسسه راهبرد دانش پویا و مهندسین مشاور آبساران با 780 نفر-ساعت حضور فعال در کارگاه، مراحل گام‌به‌گام مطالعه شامل فازهای اطلاعات، تحلیل کارکرد، خلاقیت (ایده‌پردازی) و ارزیابی را انجام رساندند.

در فاز اطلاعات با تدقیق مبانی مطالعه و استخراج ونهایی شدن محدودیت‌های کارفرمایی زمینه برای ورود به فاز تحلیل کارکرد فراهم گردید. در فاز دوم، با ترسیم نمودار FAST مطالعات، تعداد 9 کارکرد منتخب برای ایده‌پردازی در فاز خلاقیت (فاز سوم) از سوی اعضای تیم انتخاب گردید. در نتیجه انجام فاز خلاقیت، 238 ایده مختلف در مورد کارکردهای منتخب استخراج و ثبت گردید. سپس در فاز ارزیابی تعداد 35 ایده به عنوان ایده‌های منتخب برای شرح و بسط بیشتر در فاز توسعه برگزیده شدند.

انجام بازدید مجدد از محل ساختگاه سد و حوضه بالادست آن در روز 6 مهرماه 1389 به منظور امکان‌سنجی میدانی تعدادی از ایده‌های مطرح شده با حضور اعضای تیم توسعه صورت گرفت. در نتیجه این بازدید، ساختگاه جدیدی که واجد شرایط عمومی احداث سد (نظیر شکل دره، حجم مخزن، استحکام تکیه‌گاه‌ها و…) تشخیص داده شد، شناسایی و جهت انجام مطالعات دقیق‌تر به تیم توسعه معرفی گردید. با نهایی شدن انتقال سد باغان به ساختگاه جدید، تیم توسعه مهندسی ارزش به امکان‌سنجی و ارزیابی ایده‌های برتر و انطباق آنها با شرایط ساختگاه جدید پرداخته و 12 ایده دارای پتانسیل اجرا در ساختگاه جدید را توسعه داده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های ساختگاه جدید (که در حدود 6 کیلومتر بالاتر از ساختگاه طرح مبنا است)، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رفع کامل چالش‌های اصلی طرح مبنا (استغراق خط لوله گاز و نیاز به جابجایی روستای سرچشمه)
• عدم نیاز به تملک اراضی قابل توجه
• کاهش هزینه خط انتقال آب شرب به‌واسطه کوتاه‌تر شدن مسیر و کاهش ارتفاع پمپاژ مورد نیاز.

مجموع صرفه‌جویی‌های حاصل شده از انجام مطالعات مهندسی ارزش سد باغان و جابجایی ساختگاه سد به مبلغ 431 میلیارد ریال در جدول زیر ذکر شده است.

 

مجموع صرفه‌جویی‌های حاصل از انجام مطالعات مهندسی ارزش سد باغان

از دیگر مزایای جابجایی ساختگاه سد باغان می‌توان به تسریع در اجرای سد به دلیل حذف مراحل اداری و سازمانی لازم برای جابجایی خط لوله گاز و حذف تأخیرات زمانی مربوط به جابجایی منازل مسکونی و ایجاد زیرساخت‌های آب، برق، گاز، تلفن، جاده دسترسی، امکانات عمومی نظیر مدرسه، مسجد، خانه بهداشت و..در شهرک مسکونی سرچشمه اشاره کرد. دستیابی به حجم مخزن 63 میلیون مترمکعبی در ساختگاه جدید، از دیگر مزایای ساختگاه جدید است که نگرانی‌های ناشی از عدم اعتماد به داده برداری‌‌ها و از دست رفتن بخشی از منابع آب شیرین رودخانه باغان را مرتفع ساخته است. همچنین دستیابی به سطح دریاچه کمتر به ازای حجم ذخیره مشابه موجب کاهش حجم تبخیر و حفظ کیفیت آب دریاچه سد خواهد شد.